28 октябри соли 2022 дар ГНУ «Маркази омӯзиши яхдониҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон» вохӯрӣ баргузор гардид, ки дар он Сандра Мария Стейскайль — сардори шуъбаи ҳамкории техникии Аврупоии МАГАТЭ, намояндаи Агентии химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ҳастаии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Олимҷон Азизов ва кормандони лабораторияи «сифати об, изотопҳо ва санитария»-и Маркази омӯзиши яхдониҳо ширкат доштанд.

Дар оғози вохӯрӣ директори марказ, профессори Абдулҳамид Қаюмов оид ба дастовардҳои марказ дар самти гузаронидани таҳқиқоти илмии фундаменталӣ маълумот дод. Ӯ қайд намуд, ки аз оғози фаъолияташ марказ зиёда аз 50 экспедитсия оид ба омӯзиши яхдонҳо, мушоҳида ва назорати ҳолати заифшавии онҳо анҷом додааст, инчунин нақшаҳои минбаъда барои муайян кардани таркиби изотопӣ ва гидрологии обҳои яхдонӣ, кӯлҳо ва дастёбӣ ба натиҷаҳои илмӣ мавҷуданд.

Изотопҳо нишондиҳандаҳои пайдоиши табиӣ буда, барои муайян намудани ҳолати воқеии яхдонҳо, таъсири онҳо ба равандҳои тағйирёбии иқлим, нақши махсуси яхдонҳо дар таъмини оби дарёҳо ва кӯлҳои яхдони, инчунин омӯзиши нақши яхдонҳо дар зиёдшавии обҳои рӯизаминӣ ва зеризаминӣ ва муайян кардани синни дарёҳо истифода мешаванд.

Бо дастгирии МАГАТЭ ва дар доираи ҳамкории мутақобилан судманд дар лабораторияи сифати об, изотопҳо ва санитарии марказ таҷҳизоти лазерии «PICARRO» насб карда шуд. Ин таҷҳизот имконият медиҳад, ки таҳқиқоти изотопии яхдонҳо ва барфпӯшии яхдонӣ бо усулҳои навин гузаронида шавад.

Бо мақсади баланд бардоштани сифати чунин тадқиқот ва ташкили лаборатория президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Фарҳод Раҳимӣ ду ҳуҷраи кориро барои идомаи фаъолияти лабораторияи сифати об, изотопҳо ва санитарии муассисаи давлатии илмии «Маркази омӯзиши яхдониҳои АМИТ» ҷудо намуд, ки мақсади аслии он пуштибонӣ аз сиёсати Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти омӯзиш ва ҳифзи яхдонҳо мебошад.

Қайд кардан зарур аст, ки бо ташаббусҳои созандаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Олӣ Эмомалӣ Раҳмон дар самти истифодаи самараноки захираҳои об ва омӯзиши яхдонҳо, ин марказ тавонист муносибатҳои мутақобилан судманд бо созмонҳои байналмилалӣ ва шарикони рушд барқарор намояд ва фаъолиятҳои муҳиме дар самти таҳкими илмҳои гляциология дар кишвар ба роҳ монад.

Бо мақсади ташкили фаъолияти лаборатория барои омӯзиши таркиби изотопии яхдонҳо ва барфпӯшӣ ва насби таҷҳизоти аналитикии «PICARRO», кормандони «Лабораторияи сифати об, изотопҳо ва санитарии Маркази омӯзиши яхдониҳои НАНТ» аз 22 августи соли 2022 то 20 сентябри соли 2022 таҳти дастгирии молиявии МАГАТЭ дар Донишгоҳи Инсбрук (Институти геология) Австрия таҳти роҳбарии доктор Юрий Дублянский бо барномаи стажировка усули кор бо лазерии таҳлилгари «PICARRO»-ро барои таҳқиқоти изотопии яхдонҳо омӯхтанд.

Дар давраи омӯзиш ва кори амалӣ бо таҳлилгари лазерии «PICARRO» дар намунаҳои ях ва об барои муайян намудани таркиби изотопӣ маълумоти пурра гирифта шуд, ки ин ба кормандони марказ имкон медиҳад, ки таҳқиқоти изотопии яхдонҳо ва барфпӯширо дар кишвари мо бо кӯмаки ин таҷҳизот идома диҳанд.

Бояд қайд намуд, ки чунин лаборатория дар сатҳи ҷаҳонӣ камёб буда, таъсиси он дар «Маркази омӯзиши яхдониҳои НАНТ» навоварӣ ба ҳисоб рафта, ҳамзамон ба пешрафти илми гляциология мусоидат мекунад ва ба усулҳои нави омӯзиши яхдонҳо роҳ мекушояд.